Bu yazımızda Journal of Endourology dergisinde 2019 Şubat sayısında yayınlanan ‘The Effect of Lemonade and Diet Lemonade Upon Urinary Parameters Affecting Calcium Urinary Stone Formation’ başlıklı kalsiyum içeren taşların oluşumuna limonata ve diyet limonata tüketiminin etkisini inceleyen araştırmayı sunacağım. Çalışma Amerika’da California eyaletinde olan Loma Linda Üniversitesi’nde Üroloji ve Beslenme ve Diyet bölümü tarafından yapılmış.
Cheng JW1, Wagner H1, Asplin JR2, Hodgkin G3, Schlaifer A1, Fargusson M1, Fargusson J1, Baldwin DD1. The Effect of Lemonade and Diet Lemonade Upon Urinary Parameters Affecting Calcium Urinary Stone Formation. J Endourol. 2019 Feb;33(2):160-166. doi: 10.1089/end.2018.0623.
Bu araştırmada normal tuz, kalsiyum ve protein içeren diyetle beslenen sağlıklı 6 erkek 6 kadın hastaya günlük 2 litre normal limonata (şekerli) veya diyet limonata (şekersiz) verilmiş. Bu limonatalar içinde %3 oranında limon suyu olup 60ml limon suyuna veya 1-2 taze limondaki su oranına eşit olduğu bildirilmiştir. Hastaların diyet sonrası 4 ve 5. günde 24 saatlik idrar analizleri yapılarak sitrat, asit derecesi (pH), kalsiyum fosfat, okzalat ve ürik asit doygunlukları (süpersaturasyon) değerlendirilmiş.
Yapılan analizler sonucunda limonata tüketimi ile idrar hacminin arttığı, özellikle diyet limonata tüketimi ile idrarda sitrat düzeyinin arttığı, şekerli limonata tüketimi ile sitrat seviyesinin azaldığı saptandı. Yine diyet limonata içenlerde kalsiyum okzalat, kalsiyum fosfat doygunluğunun azaldığı görüldü. Ürik asit doygunluğu ise her iki içecek içenlerde de değişmediği saptandı. Günlük 2 litre normal limonata tüketimi ile günlük 225gr şeker ve 883 kalori, diyet kalori tüketimi ile ise yalnızca 28 kalori alındığı bulundu.
Sitrat, idrarda bulunan kalsiyum okzalat ve fosfat ile birleşip bu kristallerin doygunluğunu azaltarak kristallerin oluşmasını ve büyümesini engelleyen önemli bir maddedir. Tekrarlayan taş hastalarının %44.3’ünde taş oluşumunu engelleyen sitratın yetersiz olduğu gösterilmiştir. Vücutta eksik olan sitrat içeceklerle, diyetle veya ilaçlarla yerine konur.
Potasyum sitrat ilaç tedavisi mide ağrısı, gaz ve bulantı gibi yan etkileri olup maliyetli bir tedavidir. Amerika’da bir hastanın yıllık potasyum sitrat tedavisi vergiler hariç 5078.17 dolardır (yaklaşık 27.000TL). Ayrıca ilaç tedavisi alan hastaların potasyum kontrollerini de aralıklarla yaptırması gerekir. Bu durum vücutta eksik olan sitratın içeceklerle alınması arayışına itmiştir.
Sitratı limon suyu içindeki formu olan sitrik asit şeklinde almanın idrarı alkali hale getirip idrarla sitrat atılımını artırdığı gösterilmiştir. Portakal suyu tüketiminin de idrar sitratını ve baz yükünü artırdığı gösterilmiştir. Ancak portakal suyundaki yüksek C vitamini taş hastaları için istemediğimiz bir durum olan okzalat seviyesinde yükselmeye sebep olmaktadır. Şekerli limon sularının içeriğindeki şeker (özellikle fruktoz) taş hastalığı için risk oluşturmaktadır. Benzer şekilde sitrat içeren limonatalar, maden suları, sodalar da benzer amaçla kullanılabilir.
Bu çalışma eksik noktası sınırlı sayıda sağlıklı kişiler üzerinde yapılmış bir çalışma olmasıdır. Daha fazla sayıda özellikle taş hastaları üzerinde uzun vadeli çalışmalara ihtiyaç vardır.
Bu çalışmanın sonucunda diyet-şekersiz limonata tüketiminin idrar hacmini, sitrat miktarını, idrar pH’ını (baz seviyesini) artırıp kalsiyum okzalat ve fosfat doygunluğunu azaltarak taş oluşumuna karşı koruyucu olduğu gösterilmiştir. Hastalarımıza önerim günlük taze sıkılmış 1 veya 2 limon suyu ile şekersiz limonata yapıp içmeleridir. Markette satılan limonatalardan ise özellikle şekersiz, tatlandırıcı kullanılmayanları tercih etmeleri daha sağlıklıdır.
Kaynak:
https://www.liebertpub.com/toc/end/33/2 )
