Son 1 ay içinde Somali’den gelen 2 hastayı böbrek taşı nedeniyle ameliyat edince hastalarımızın da çok sorduğu soruyu bilimsel çalışmalar ışığında- kanıta dayalı veriler ile açıklama gereği duydum. Sorulan soru: Böbrek taşı oluşumunda yaşadığımız coğrafyanın-bölgenin etkisi var mıdır?
Bu soru daha da çeşitlendirilebilir: Hangi bölgelerde böbrek taşı daha sık görülür ve bunun sebepleri nelerdir?
Son yıllarda böbrek taşı görülme sıklığı tüm dünyada artmaktadır. Böbrek yaşı oluşumda temel olarak genetik faktörler, beslenme ve çevresel faktörler önemli rol oynar. Genetik alt yapı taş oluşumuna uzun vadede zemin hazırlarken, çevresel faktörler daha kısa sürede çok daha güçlü etki göstererek hastalığın ortaya çıkmasına sebep olur. Taş hastalığı özellikle 40-49 yaş arasında ve daha çok erkeklerde görülmekte. Bunun dışında son yıllarda çocukluk çağı da dahil her yaş gurubunda görülmektedir. Kadınlardaki östrojen hormonu kalp damar hastalıklarında olduğu gibi böbrek taşı için de kadınları koruyucu etkiye sahip. Ancak artan obezite ve kötü beslenme koşulları nedeniyle kadınlarda da taş hastalığı artık sık görülen bir sağlık sorunudur.
Çevresel faktörlerden özellikle yaşanılan yerdeki sıcaklık ve iklim koşulları konusunda bilimsel araştırmalar yapılmıştır. Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan bir araştırmada özellikle ortalama sıcaklığın daha yüksek olduğu eyaletlerde taş hastalığının daha sık olduğu gösterilmiştir. Amerikan askerleri üzerinde yapılan bir araştırmada kendi ülkelerinden Orta Doğuya görev için gönderilen askerlerde böbrek taşı nedeniyle acil servise başvurunun sık olduğu gösterilmiştir. Bu durumun sebebi olarak mevsim değişikliği ve sıcağa maruziyet olduğu bilinmektedir. Hastalar sıcak bölgeye transfer olduktan ortalama 93 gün sonra klinik belirtiler gözlenmiştir. Küresel ısınmanın da etkisiyle böbrek taşının ilerleyen yıllarda çok ciddi oranda artış göstereceği tahmin edilmektedir.
Tropikal bölgelerde yaşayan insanların idrarlarının daha yoğun-konsantre ve kalsiyum miktarının fazla olması taş oluşumuna sebep olur. Yaz mevsiminde tropikal bölgeye nakledilen askerler üzerinde yapılan araştırmada 10 gün sonra idrar kalsiyum miktarının artışının D vitamini sentezinin artışı ile ilişkili olduğu gösterilmiştir. Deride güneş ışınları ile ön formu oluşan D vitamini, böbreklerde aktif formuna dönüşür ve bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırır. Kanda yüksek D vitamini seviyeleri idrarda kalsiyum ve okzalat atılımı ile sonuçlanır. Bu durum da böbrekte taş oluşumuna sebep olur.
Dr. A. Kadir Tepeler
Üroloji Doktoru / Ürolife Kliniği / Taşssız Hayat
