Perkütan nefrolitotomi (PNL)ameliyatı hastanın sırt kısmında ciltten böbrek içindeki idrar kanallarına uzanan bir tüp içerisinden taşların parçalanarak dışarı alınması ameliyatıdır. Bu ameliyat tekniğinin en önemli aşaması böbrek içindeki idrar kanallarına en uygun şekilde girişin yapıldığı kısımdır. Uygun giriş sağlandıktan sonra ikici aşama bu giriş deliğinin genişleterek böbrek içine içi boş bir tüp yerleştirilmesidir. Bazı hastalarımızı bu aşamada böbrek dokusunun parçalanarak böbrek içine girildiğini düşünür ve korkarlar.
Böbrek içine giriş sağlandıktan sonra özel genişletici aletlerle (balon veya plastik genişleticiler) böbrek dokusu aralanarak idrar kanalına bir tüp yerleştirilir. Ameliyat tekniği ilk tanımlandığı yıllarda (1976-1980) balon kullanılmıyordu ve daha büyük çaplarda tüp kullanılıyordu. Böbrek dokusu çok iyi kanlanan organ olduğu için kanama olması en korkulan komplikasyondu. Bir örnek verecek olursam eskiden kullanılan tüpler yaklaşık başparmak kalınlığındayken bugün mini-ultramini denilen yöntemlerde küçük parmak çapında tüpler kullanmaktayız. Standart PNL denilen yöntemde kullanılan tüplerin çapı 1cm’dir.
Küçük çaplı tüpler içerinden böbrek taşlarının temizlenmesi fikri ilk olarak çocuk hastalar için düşünülmüş ve uygulanmıştır. Bu amaçla 5-8mm çapında tüpler içerisinden ince endoskoplar (nefroskop) kullanarak taşlar parçalanıp dışarı alınmıştır. Bu yönteme miniperc veya mini perkütan nefrolitotomi ismi verilmiştir. Bütün gelişmelere rağmen bugün günümüzde en çok tercih edilen yöntemdir. Ergenlik dönemi sonrası hariç çocuklarda mutlaka küçük çaplı aletler kullanılmalıdır.
Son 20 yıl özellikle optik-kamera sistemlerinde ciddi gelişmelere sahne oldu. Geliştirilen yeni cihazlar sayesinde Ürolojide de artık daha ince aletlerle kapalı ameliyatlar yapma şansını yakaladık. Böbrek taşı ameliyatında da geliştiren yeni optikler sayesinde daha az komplikasyonla başarılı ameliyatlar yapılması planlandı.
Mikroperc denilen yöntem ise yakın zamanda (2011) geliştirilmiştir. Mikroperc ile yaklaşık 2mm çapında ucunda kamera olan bir iğne ile böbrek içine girip taşlar burada lazerle toz haline getirilmektedir. Taşların çıkarılamaması lazerle parçalanıp kendiliğinden dökülmeye bırakılması, büyük taşlarda ameliyat süresinin uzaması en büyük handikapıdır. Oysaki böbrek taşı ameliyatlarında cerrahideki en büyük amaç hastayı taşsız hale getirmektir.
Böbrek taşı ameliyatları için en uygun alet çapı arayışları devam etmektedir. Ultramini perkütan nefrolitotomi 4mm çapında tüp içinden taşların parçalanıp dışarı alınması işlemidir. Bu yöntemle de başarılı sonuçlar bildirilmiştir. Bu yöntemin büyük böbrek taşlarında (3cm’den büyük) operasyon süresi uzayıp başarı oranı düşebilir.
Sonuç olarak küçük çaplı aletler kullanılmasıyla böbrekte kanama riskinin azaltmaktadır. Ancak bu ameliyatlardaki amacın hastayı en kısa sürede ve tamamen taşsız bırakmak olduğu unutulmamalıdır. Hastaya ve taşa göre yöntemin tercih edilmesi daha uygun bir yaklaşım tarzıdır.
Yukarıda detaylarıyla anlatılan teknikler özetle kullanılan cihazların çapına göre isimlendirilmektedir:
İsimlendirme / Böbrekte yapılan genişletmenin çapı (mm)
Standart 24-30fr (8-10mm)
Mini/miniperk 18-24fr (6-8mm)
Ultramini 12-15 fr (4-5mm)
Mikroperk 4.8fr-8fr (1.5-3mm)
