İdrar yolları taş hastalığı hem sık görülmesi nedeniyle hem de sonuçları itibarıyla ürolojik hastalıklar içerisinde önemli bir yer tutar. Görülme sıklığı Amerika verilerine göre son 15 yılda %70 artmıştır. Yapılan araştırmada 1988-1994 yılları arasında görülme sıklığı %5.2 iken 2007-2010 arası %8.4’e yükselmiştir. Amerika’da her 11 kişiden birinde bizde ise her 9 kişiden birinde idrar yolları taş hastalığı saptanmaktadır. Ülkemizin de içinde bulunduğu bölge özellikle taş hastalığının sık gözlendiği bir bölgedir.
Son 20 yılda taş hastalığının tedavisi konusunda teknolojinin de desteği ile ciddi gelişmeler yaşandı ve taş hastalığı artık endoskopik yani büyük kesiler yapılmadan kapalı yöntemlerle tedavi edilir hale geldi. Ancak taş hastalığı olan kişilerde tekrarlamasının önüne geçmek için yapılan tedavilere metafilaksi denir. Metafilaksi yaşam tarzı değişiklikleri, diyet ve gerekli durumlarda ilaç tedavisini kapsayan kapsamlı bir tedavidir. Metafilaksi idrar yollarında taşı olan bütün hastalar için gerekli bir tedavidir.
Metafilaksi neden önemlidir?
1. Taş hastalığı tekrarlayan bir hastalıktır
Hayatında ilk defa böbrek taşı düşüren veya taş hastalığı için ilk defa tedavi alan kişilerde bu hastalığın yüksek oranda tekrarladığı bilinmektedir. İlk 2 yıl içinde %11, 5 yıl içinde %20, 10 yıl içinde %30, 15 yıl içinde de %40 hastada taş hastalığı tekrar gözlenmektedir. Tekrarlayan taş hastalarında ise %40 ile %80 oranda tekrar taş oluşma ihtimali maalesef vardır.
2. Taş hastalığı böbrek kaybıyla sonuçlanabilir
Türkiye’deki böbrek yetmezliklerinin en önemli ürolojik sebeplerinden biri taş hastalığıdır. Gerekli tedavi edilmediği durumlarda böbrekler fonksiyonlarını kaybedebilir.
3. Taş hastalığı hayat kalitesini bozar, yaşamı tehdit edecek enfeksiyonlar yapabilir
Böbrek taş hastaları özellikle taş-kum idrar yoluna düştüğü zaman şiddetli ağrıya sebep olur. İdrarda kanama, yanma yapabilir. Tekrarlayan kristalüri yani kum dökmeler hastaların yaşam kalitesini ciddi oranda bozabilir. Taş hastalarında idrar yolu enfeksiyonları hafif veya ağır seyredebilir. Hatta bazen ciddi enfeksiyonlara (ürosepsis) sebep olup hastanın yaşamını tehdit edecek seviyeye ulaşabilir.
4. Taş hastaları sıklıkla acile başvurur
Birçok taş hastası şiddetli ağrı nedeniyle genellikle acil servislere başvurur. İdrar kanalına düşen taş veya kristaller renal kolik denilen klinik tabloya sebep olur. 1992-2009 yılları arasında taş hastalığı nedeniyle acil servise başvuru sayısı %91 artmıştır. Bu hastaların %10’dan fazlası için üroloji kliniğinde ek tedavi yapılmıştır.
5. Taş hastalığının ekonomik zararları
Taş hastalığı tedavisinde son yıllarda teknolojinin de yardımıyla endoskopik tedavi yöntemleri geliştirilmiştir. Ancak bu tedavi yöntemleri sırasında kullanılan cihaz ve malzemeler nedeniyle daha maliyetli tedavilerdir. Ameliyat maliyetlerine ek olarak hastaların iş gücü kaybı, organ kayıpları gibi birçok faktör düşünüldüğünde durumun vahameti ortaya çıkmaktadır. Amerika’da yapılan bir araştırmada idrar yolları taş hastalıklarının yıllık 10 milyar dolardan fazla ekonomik kayba yol açtığı hesaplanmıştır. Yıllar içinde hastalığın sıklığındaki artış da düşünüldüğünde maliyete yıllık 1.2 milyar dolar daha ekleneceği düşünülmektedir.
Sonuç olarak taş hastalığı kronik, ilerleyici, tekrarlayan, hayat kalitesini bozan hatta bazen yaşamı tehdit eden komplikasyonlara sebep olabilen bir hastalıktır. Metafilaksi bu sebeple büyük önem arz etmektedir.
METAFİLAKSİ NASIL YAPILIR?
Böbrek taşı genellikle genetik alt yapısı olan kişilerde uygun olmayan çevresel koşullarda ve beslenme şekli ile ortaya çıkar. Metabolik, mide barsak hastalıkları, endokrin hastalıklar ve bazı doğumsal anomalileri olan kişiler taş hastalıkları açısından yüksek riskli kabul edilirler.
Metafilaksi böbreklerde taş oluşmasını engelleyen faktörlerin artırılıp, taş oluşturan maddelerin ise azaltılması esasına dayanır.
Metafilakside yani taş hastalığının tekrarının önlenmesinde yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavileri tek başına veya birlikte uygulanır. Yaşam tarzı değişikliklerini de 3 ana başlık altında toplamak mümkündür: Diyet düzenlenmesi, spor ve hareketli bir yaşam, vücut kitle indeksinin normal aralıkta tutulması.
