Böbrek taşı toplumun her kesimini ilgilendiren bir sağlık sorunudur. Ürolojik nedenli acil servise başvuruların birinci sebebi taş hastalığıdır. Özellikle idrar akışını bozan, idrar yollarında tıkanmaya yol açan taşlar ani başlayan dayanılmaz şiddette ağrıya sebep olabilirler. Taş sancısı en şiddetli ağrıya yol açan 10 hastalık veya durumdan biri olarak tanımlanmaktadır. Böbrek koliği kıvrandırıcı, şiddetli ağrı ve bulantı- kusma ile seyredebilmekte. Hastalar huzursuzdur ve ağrı giderek şiddetini artırır.  Peki bu kadar şiddetli bir ağrı sizi hiç ummadık bir anda örneğin bir uçak yolculuğunda tutarsa? Doktorsanız ameliyat sırasında, pilotsanız uçuş sırasında veya askerseniz bir çatışma anında tutarsa ne olur? 

2012 yılında İstanbul’dan Zürih’e yolculuk yapmak üzere uçağa binen bir yolcu şiddetli böbrek taşı sancısı çektiği için uçak piste geri dönmek zorunda kaldı. Böbrek içinde odacıklarda sessiz kalan bir taş hareket edip idrar kanalını tıkayarak şiddetli ağrıya sebep olabilir. Yapılan araştırmalarda böbrekte hiçbir şikayete sebep olmayan taşların yaklaşık 3’te 1’i ilerleyen dönemde hastanın acil servise gitmesine sebep olacak kanama ve ağrı gibi tabloya sebep olabilir. (İlgili haber linki: Böbrek taşı uçağı geri döndürdü.)

Talihsiz yolcunun yaşadıklarının bir pilotun başına gelme ihtimali de vardır. Akut taş sancısı kişiyi işini yapmaz hale getirdiğinden (inkapasitasyon) Amerika Federal Hava Dairesi böbrek taşı olan pilotların uçuş yapmasına izin vermemektedir. 1993-1998 yılları arasında 3 pilotun uçuş sırasında böbrek taşı ağrısı ve buna bağlı inkapasitasyon yaşadığı raporlanmıştır. Bu 3 olay da uçuşu tehlikeye atacak seviyede değildir. Bu sebeplerden dolayı pilotlar yılda 2 kere sağlık taramalarından geçmektedir. Taş düşüren pilotlar taşsız kalana kadar uçuş yapamamaktadır. Taştan arınanlar ve metabolik risk faktörü olmayanlar görevlerini yapabilmektedir. Ülkemizde de benzer şekilde Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından bu kural uygulanmaktadır.

Aslında pilotlarda böbrek taşı hastalığı görülme sıklığı genel toplum ile aynı seviyede saptanmıştır. Sağlık kontrolleri daha sık yapıldığı için pilotlarda taşa sebep olacak metabolik sorunların erken teşhis ve tedavisi avantaj olarak ön plana çıkmaktadır. Ancak uzun uçuşlarda tuvalete gitmemek için daha az sıvı almaya meyilli oldukları da bilinmektedir. Yine askeri pilotların giydikleri kıyafet ve dar-sıcak kokpit nedeniyle sıvı kaybı yaşadığı bilinmektedir. Bu durumlar da taş hastalığı için kolaylaştırıcı bir faktördür. 

Pilotlarda böbrek taşı hastalığı için en uygun tedavi yöntemi nedir?

Bu konuda 3 tedavi yöntemi (SWL-şok dalgaları ile taş kırma, PNL-perkütan nefrolitotomi ve URS-endoskopik idrar kanalından yapılan yöntem) de uygulanabilir. En etkin ve hızlı sonuç alınacak yöntem genellikle sorulmaktadır. Taşın boyutu ve yeri mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre PNL ve URS yöntemi, SWL yöntemine göre daha başarılıdır. Ve iş kaybı süresi çok daha kısa bulunmuştur. 

Kaynaklar

1. Elias S Hyams 1, David Nelms, Warren S Silberman, Zhaoyong Feng, Brian R Matlaga. The incidence of urolithiasis among commercial aviation pilots. J Urol. 2011 Sep;186(3):914-6. doi: 10.1016/j.juro.2011.04.067. Epub 2011 Jul 24.
2. DeJohn CA, Wolbrink AM and Larcher JG: In-flight medical incapacitation and impairment of airline pilots. Aviat Space Environ Med 2006; 77: 1077
3. Zheng W, Beiko DT, Segura JW et al. Urinary calculi in aviation pilots: What is the best therapeutic approach? J Urol 2002; 168: 1341.

Dr. A. Kadir Tepeler

Üroloji Doktoru / Ürolife Kliniği / Taşssız Hayat